از بوی عطرتا بلندی ناخن زیر ذره بین
این بار وزارت کشور آستین بالازده تا بخشنامه یی را که دو سال است در وزارت علوم خاک می خورد اجرا کند: بخشنامه یی که در آبان 89، به واحدهای مختلف دانشگاهی ابلاغ شد و در همان سال نیز با انتقادهایی مواجه شده بود. انتقادهایی نه به ضرورت اجرای مناسب سازی لباس دانشجویان، بلکه اعتراض به برخی مصادیق و عنوان هایی که برای دانشجویان، «غیرمجاز» تلقی شده بود. اکنون معاون وزیر کشور می گوید از اول مهرماه، آیین نامه پوشش دانشجویان در دانشگاه ها اجرا می شود تا «زمینه مناسبی برای ترویج فرهنگ عفاف و حجاب در دانشگاه ها ایجاد شود.»به گفته علیرضا افشار، وزارت علوم رتبه دوم در اجرای طرح های حجاب و عفاف را دارد که با تصویب و ابلاغ 19 محور شورای فرهنگی دانشگاه ها اقدامات خود را سازمان داده است. افشار توضیح می دهد: «دستورالعمل پوشش دانشجویان یکی از مهم ترین این مصوبات است که از اول مهرماه اجرایی می شود. امیدواریم با اجرای این مصوبه زمینه مناسبی برای ترویج فرهنگ عفاف و حجاب در دانشگاه ها ایجاد شود.»

بخشنامه ای برای بایدها و نبایدها

موارد ممنوعیت در پوشش دانشجویان، طی نامه شماره 1278، ک.م در تاریخ 22 آبان 89 وزارت علوم، تحقیقات و فناوری به واحدهای مختلف آموزشی ابلاغ شده، به طور مثال در تاریخ 13 آذر 89 از سوی سهراب رضایی، رییس مجتمع آموزش عالی پیامبر اعظم (ص) به دانشکده تربیت دبیر فنی، آموزشکده فنی و حرفه یی، کشاورزی، تربیت بدنی و مراکز تربیت معلم این بخشنامه ابلاغ شده بود. هرگاه آیین نامه انضباطی دانشجویان ابلاغ شد، مصوبه پانصدوشصت وششمین جلسه شورای عالی انقلاب فرهنگی نیز به آن ضمیمه بود. این مصوبه در تاریخ 29 خرداد 89 به تصویب رسیده و درباره راهبردهای گسترش فرهنگ عفاف است.

در این آیین نامه پوشش دانشجویان، بیشتر برای دانشجویان دختر محدودیت در نظر گرفته شده و با تعیین مصادیق دقیق برای بدپوششی، از مسوولان دانشگاه ها خواسته به دقت بر اجرای این بخشنامه نظارت کنند. در این بخشنامه اندازه ناخن یکسان دست ها در دانشجویان دختر تعیین شده: «بلند بودن ناخن بیش از معمول، استفاده از ناخن مصنوعی، جواهرات ناخن یا طرح های هنری روی ناخن و لاک، ممنوع است.»همچنین در بخش دیگری از این آیین نامه، «مانتوهای نامناسب» برای دختران، تعیین شده است: «مانتوهای کوتاه بالاتر از زانو، مانتوهای بلند دارای چاک بالاتر از زانو، مانتوهای تنگ و چسبان و مانتو با رنگ های تند و زننده» ممنوع است.

همچنین استفاده از دامن به جز برای افراد خاص مانند زنان باردار و پوشیدن شلوارهای چسبان و کوتاه ممنوع اعلام شده. حتی برای پوشش چادر نیز موارد تعیین شده نشان می دهد نویسندگان این بخشنامه، با دقت در نوع پوشش زنان، شکل خاصی از یکسان سازی پوشش را مد نظر داشته اند: «چادرهای نامناسب مانند چادرهای نازک و توری از مصادیق غیرمجاز برای دختران است.»موارد یکسان سازی پوشش، به لباس محدود نمی شود، هر چند در بخش هایی از آن، به طور مکرر درباره لباس های غیرمجاز، اعلام نظر و قانونگذاری شده: «استفاده از البسه زنانه، شلوارهای کوتاه، چسبان، تنگ و نازک» ممنوع است.

در بخشنامه یاد شده، کلیه زیورآلات زنانه، غیرمجاز تلقی شده و تنها از «حلقه ازدواج» به عنوان مورد مجاز استثنایی، ذکری به میان آمده: «استفاده از زیورآلات، گردن بند، زنجیر، مچ بند، دستبند، گوشواره، لاک و انگشتر طلا(به استثنای حلقه ازدواج) و استفاده از رنگ ها و آرایش های مو به صورت تند و زننده ممنوع است. جواهر و زیورآلات مورد استفاده در محیط آموزشی باید از مصادیق مجاز مانند حلقه ازدواج و ساعت باشد.»در بخشی از این بخشنامه، درباره روش های مجازسازی پوشش دانشگاهیان آمده است: «لباس ها همواره باید ساده و آراسته، با وضعیت مناسب و در شان دانشگاه بوده و با لباس های سایر محیط ها نظیر جشن ها و محیط های تفریحی و ورزشی متفاوت و به دور از مدل های افراطی باشد، رنگ لباس ها باید متعادل بوده و تند و زننده نباشد به گونه یی که موجب جلب توجه نشود.

لباس های مورد استفاده در دانشگاه باید از مصادیق لباس های غیرمجاز نباشد.»البته جزییاتی که برای پوشش یکسان دانشجویان در بخش های درمانی مانند دانشگاه های علوم پزشکی تعیین شده، با ذکر جزییاتی از لحاظ نوع پوشش همراه شده که خواندن آنها تعجب را برای مخاطبان به خاطر دقت در جزییاتی اینچنینی به همراه دارد: «ضخامت لباس های فرم باید به گونه یی باشد که از ورای آن لباس های زیر مشخص نباشد. از پوشیدن لباس زیر به تنهایی یا لباس های رکابی و حلقه یی که قسمتی از بدن مشخص می شود باید خودداری شود.»

پوشیدن جوراب اجباری است

ساده پوشی کفش ها در آیین نامه فوق، به شدت توصیه شده، ولی معلوم نیست منظور از ساده پوشی، آن هم برای کفش، دقیقا چیست. در بخشی از این آیین نامه نوشته شده: «کفش ها باید ساده و در شان و منزلت دانشگاه باشد، کفش های صندل و دمپایی، پاشنه های خیلی بلند (بالای 5 سانتیمتر)، پوتین های بلند (تا زانو) در صورتی که روی شلوار پوشیده شود و کفش هایی که در میهمانی ها و مجالس ویژه استفاده می شود در محیط دانشگاه نباید پوشیده شود.»همچنین پوشیدن جوراب در محیط آموزشی «لازم» تلقی شده و برای جوراب اجباری نیز ضوابطی در نظر گرفته شده است: «رنگ جوراب ها و کفش ها باید متعادل بوده، تند و زننده نباشد.» در بخش دیگری از این آیین نامه پوشیدن جوراب نازک، غیرمجاز تلقی و ممنوع شده است. عطر زدن نیز برای دانشجویان، دارای مقرراتی شده که باید به آن توجه کنند. طبق این بخشنامه، زدن عطر ملایم، مجاز است و نمی توان از سایر گونه های عطر یا ادوکلن استفاده کرد: «استفاده از عطر و ادوکلن با بوهای تند در بخش های بالینی ممنوع است... استفاده از مواد معطر ملایم مجاز است.»باز هم در این بخشنامه مشخص نشده عطر ملایم از غیرملایم چگونه قابل تشخیص است و آیا شامه مجریان این بخشنامه شاخص تعیین تندی و ملایمت عطرهاست یا نظر عرف و بازار عطرفروشان را برای تشخیص این موارد، باید مناط اعتبار، قرار داد؟در این بخشنامه به کار بردن پروتز و ژل نیز برای دانشجویان منع شده است. 

ابهام در چگونگی اجرا

با وجودی که اکنون وزارت کشور عزم کرده آیین نامه پوشش را در دانشگاه ها به مرحله اجرا برساند، هنوز مشخص نیست چگونه می توان این آیین نامه را با وجود داشتن صدها دستورالعمل مختلف از بایدها و نبایدها به اجرا درآورد. منبع تشخیص و افتراق وضعیت پوشش، عطر و ادوکلن، لباس مجلسی یا غیر مجلسی، افراطی بودن مدل یا ساده بودن آن، چیست؟ چگونه می توان دانشجویان را به خاطر پوشیدن لباس رکابی، آستین حلقه یی در زیر جامه یی که بر تن دارند، مواخذه کرد؟ هنوز بخشنامه یی که دو سال پیش از سوی برخی روسای دانشگاه ها جهت اجرا ابلاغ شده، به مرحله اجرای کامل نرسیده و شاید اظهارات اخیر معاون وزیر کشور را باید برای پاسخگویی به مردم و مجلس جدید برای بودجه 15 میلیارد تومانی موضوع عفاف و حجاب در لایحه 91 دانست: بودجه یی که در مجموع سال های 88 تا 90 برابر با 30 میلیارد تومان تخمین زده شده و با یک حساب سرانگشتی می توان دریافت وزارت کشور و معاونت اجتماعی این وزارتخانه تاکنون نزدیک به 50 میلیارد تومان برای موضوع یکسان سازی پوشش در جامعه، دریافت کرده اند.

 روزنامه اعتماد، شماره 2415 به تاریخ 21/3/91، صفحه 1 (صفحه اول)